PD0RTT schreef:Wanneer ik het signaal uit de dubbelzijband mengtrap begrenst in amplitude door deze met de amplitude uit het laagfrequent signaal te regelen, krijg ik dan een goede vorm van ALC?
Of kan ik beter het laagfrequent signaal in amplitude regelen/begrenzen.
Wanneer de sinustoppen van een hoogfrequent signaal geclipt worden door begrenzing, kan ik dit signaal opnieuw door een low-pass filter sturen en verkrijg ik weer een sinus.
De vraag en reacties bevatten eigenlijk verschillende aspecten, waarop ik apart zal ingaan, in de hoop wat zaken te verduidelijken. Onderaan nog wat tips.
1. ALC
Hiermee wordt gedoeld op een regellus, die 'oversturing' van de zender moet vermijden.
2. Opbouw regellus
Regelen aan de hand van het audio- of hoogfrequentsignaal? Ik zal dit verder als AF en HF afkorten.
3. Clipping
Een methode waarbij je bewust overstuurt om de pieken 'af te knippen'.
4. AF of HF clippen?
Bij 1 en 2:
Een zender voor SSB, AM, QUAM, kortom kortom alle vormen van amplitudemodulatie moet lineair zijn. Is hij het niet, dan wordt het signaal vervormd en de twee belangrijkste gevolgen zijn dat het HF signaal breed wordt door intermodulatie (bekend als splatter bij SSB) en de gedemoduleerde signaal wordt vervormd (slecht verstaanbaar, bitfouten bij digitale systemen). Dus zorgen we ervoor dat de boel niet wordt 'overstuurd'.
Met ALC maak je een regellus die het signaal terugregelt als het te sterk wordt.
Elke regellus heeft een reactietijd (z.g. attack) en dus kunnen er pieken ontstaan op het moment dat de regeling start (overshoot). Ook zijn regelingen meestal zo opgebouwd dat ze langzaam 'terugvallen', waardoor ze variaties van het signaal gaan 'volgen'. Het gelijkgerichte signaal wordt in een condensator gestopt met een weerstand parallel aan de C om hem langzaam te ontladen. De spanning over de C is de (bron van de) regelspanning.
Bij een SSB zender maakt het theoretisch amper uit of je HF of AF gelijkricht voor de regellus, maar als de amplitudekarakteristiek van het gemoduleerde HF signaal niet gelijk is aan het AF signaal, klopt de regeling niet meer. Ook duurt het langer voordat de C is opgeladen en dus kan de attack langer duren waardoor je meer pieken krijgt, overshoot dus. Dus beter het HF signaal gebruiken voor de ALC.
Dan onderdelen 3 en 4.
Je kunt zowel AF als HF clippen. Het effect is echter verschillend. Als je AF clipt, dan krijg je vervorming, maar de praktijk leert dat licht clippen de verstaanbaarheid amper aantast. Het signaal krijgt wel 'punch' en bij SSB zie je dan dat het gemiddelde vermogen van je zender omhoog gaat. Jarenlang ben ik actief geweest op microgolf en de kunst is om met zwakke signalen zo goed mogelijk verstaanbaar te zijn. Ook in een pile-up valt een 'dun' signaal veel minder op.
Toen ik in 1976 mijn zender moest laten keuren, was een ven de eisen dat de FM zwaai moest worden begrensd. In een elektronicablad vond ik een schakeling die een combinatie was van een compressor (AF ALC) en daarachter een clipper (met dioden) en aan het eind een audio laagdoorlaatfilter. Dit ding heb ik nog steeds en is een van mijn meest waardevolle zaken in mijn shack. Ook voor SSB werkt het als een speer.
Door de audio ALC beperk je het clippen (te veel is echt slecht, het wordt onverstaanbaar) en krijg je een heel goed resultaat. Grappig is dat bijvoorbeeld een Orban Optimod ook dat principe toepast, alleen wordt de audio band opgedeeld in verschillende subbanden waardoor het nog wat beter wordt. Voor SSB amateurradio (audio tot ca. 3 kHz) is een Optimod minder geschikt (nog afgezien van de prijs), want de Optimod AM is bedoeld voor audio tot 5 kHz.
Goed, terug naar het clippen.
HF clippen kan, maar dan krijg je precies het probleem wat je niet wilde: splatter en vervorming. Dus niet of?
Mijn HJS Mk III (zelfbouw 2 m exiter waarmee ik transverters aanstuurde) heeft een HF clipper
voor het KVG XF9B filter. De AF processor geeft al een geclipt signaal, maar door het uiteindelijke HF signaal te begrenzen, worden de verschillen tussen de audio en het gemoduleerde signaal weggewerkt door de pieken eraf te knippen, waardoor het HF signaal nog effectiever wordt. Het 9 MHz kristalfilter haalt de (lichte) intermodulatie weg en je hebt een mooi schoon SSB signaal.
De HJS Mk III is sowieso wel apart, want de mixer zit direct achter het KVG filter (3 dB verzwakker ertussen voor de aanpassing) waardoor breedband ruis uit de 9 MHz trappen niet wordt uitgezonden.
ALC gebruikte ik niet, want ik regelde het HF signaal af op maximaal "goed' vermogen en geen last van ALC overshoot of andere problemen en zeer effectief.
Jaren later eens een vergelijkende test gedaan tussen de HJS Mk III en de IC7600 met zwakke signalen en de jury kwam tot de conclusie dat de stand ongeveer gelijk was. De 7600 met HF speech processor was vergelijkbaar qua verstaanbaarheid, maar de Mk III gaf nog iets meer gemiddeld vermogen.
Dan nog een opmerking over het filteren, waar Martin in zijn vraag over sprak. Als je een HF signaal clipt, komen harmonischen op veelvouden van de HF frequentie uit en dat heeft dus geen effect voor het gewenste signaal.
Een AF laagdoorlaat filter heeft wel zin om harmonischen weg te halen, maar een SSB zender haalt dat zelf ook weg door het filter in de zender.
De vervorming door intermodulatie in het AF signaal is de boosdoener voor de verstaanbaarheid. Dat kun je niet wegfilteren. De Orban Optimod beperkt dit wel enigszins, want als een subband minder dan een octaaf breed is, vallen 3e orde intermodulatie producten weg. Zie de theoriebooeken
Tips
Tot slot nog enkele tips.
Luisteren naar het eigen signaal is heel leerzaam. Op HF kun je bijvoorbeeld met een Web SDR opnemen, maar ook kan je een tweede ontvanger in een andere kamer zetten en de boel zo instellen, dat het signaal daar zwak is.
Ook hier geldt:
Spreken is zilver, luisteren is goud!
Mij valt telkens op dat veel stations matige tot slechte modulatie hebben. Te veel processing, magere audio, dof, schel, vervormd, alles kom je tegen. Ook hoor je vaak signalen met veel laag erin, vooral bij SDR transceivers hoor je dat geregeld (omroepje spelen?). Driekwart van je zendvermogen gaat in lage tonen zitten.
Knetterdure spullen met matige of slechte modulatie... niet erg slim...
Als je een zender met waterval hebt waarmee je het eigen signaal kunt zien, wordt snel duidelijk wanneer je te veel laag of hoog hebt.
Ik gebruik vrijwel altijd een koptelefoon met microfoon (oud ding van een talenpracticum, rijksdaalder op een vlooienmarkt) en dat klinkt als een speer.
De ICOM 7300 handmicrofoon vind ik een goed voorbeeld van een microfoon die erg goed klinkt (zender wel goed instellen). Frequenties rond 2 kHz worden wat benadrukt en dat komt de verstaanbaarheid enorm ten goede.
Bijgeluiden (galm, echo, familie) verprutsen veel. Vooral een shack met slechte akoestiek, tafelmicrofoon op een halve meter afstand, het is vaak een disaster.
Zo, ik ga me met ander dingen bezighouden.
Fijne zondag, stay well,
Henk