Enige opmerkingen over ATU's en S-match

[PA0FRI]

Een antenne tuner die elke willekeurige impedantie kan aanpassen is theoretisch wel mogelijk, maar in de praktijk een utopie. Onderlinge afstand van componenten, opstelling van componenten, lengte en diameter van de verbindingen, minimum of maximum capaciteit van de condensator of spoel(en) en contactverliezen beperken het afstembereik. Daarom is het beste om een tuner te gebruiken voor 10 – 30 meter en een tweede voor 40 - 160 meter. Heeft men een te korte antenne voor 160 meter, dan is het nog beter om daar een aparte tuner voor te maken.
Het rendement is ook sterk afhankelijk van de kwaliteit van de componenten. Een tuner met zo weinig mogelijk verliezen is veel groter dan de huidige HF sets!
Mijn ontwerp S-match is inmiddels bij velen bekend, nagemaakt, besproken, getest of bekritiseerd. Het systeem is voornamelijk bedoeld om op de HF banden een dipool met openlijn in afstemming te brengen, maar een niet symmetrisch systeem kan ook aangepast worden. De balun of HF transformator maakt een belangrijk deel uit van het systeem. Omdat in de ontwerp en testfase geen beste ervaring werd opgedaan met ferriet ringkernen, werden poederijzer ringkernen gebruikt. Dat type werd al met succes in mijn eigenbouw lineairs toegepast. Ferriet ringkernen die ik had werden gloeiend heet in de S-match met 800 W draaggolf vermogen gedurende 1 - 5 min.
In het S-match artikel wordt ook een balun beschreven dat een compromis is voor 10 t/m 160 m. Mijn huidige antenne 2 × 17 m met ongeveer 10 m lintlijn of zelfgemaakte “kippenladder” kan daarmee afgestemd worden met SWR = 1 van 10 t/m 160 m. Wegens de korte antenne is het rendement op de laatste band laag, maar QSO’s binnen Europa zijn toch goed mogelijk. Degene die een G5RV of ZS6BKW heeft, zal waarschijnlijk ook alle banden in resonantie kunnen brengen. Als met de compromis balun geen afstemming op een of andere band mogelijk is, dan zijn de minimum of maximum capaciteit of zelfinductie van respectievelijk condensator of spoel onvoldoende.
Heeft men een antennesysteem met een hoge of zeer kleine impedantie dan moet toch gedacht worden aan twee of meer aparte tuners. In het algemeen zal een antenne met een impedantie van 50 – 1000 Ohm geen probleem vormen voor veel antenne tuners. Men kan door het verlengen of verkorten van de voedingslijn proberen om de impedantie naar genoemd gebied te verschuiven.